Vraagbaak

Als de verwarming weer aangaat en het al vroeg begint te schemeren krijgt de pianostemmer steevast te maken met de vraag: "Staat de piano niet te droog, moeten we iets aan de vochtigheid doen??" Vervolgens wordt een heel arsenaal aan potjes en potten, vazen en (verkalkte) hydrocelen tevoorschijn getoverd die moeten voorkomen dat de stemming verloopt of de zangbodem scheurt. Hoe zit dat nu met de luchtvochtigheid? In deze vraagbaak zullen we proberen wat helderheid te brengen in deze materie die vaak de nodige gespreksstof doet opwaaien.

Voor pianobezitters is de zogenaamde relatieve luchtvochtigheid van belang. Deze wordt aangegeven als een percentage. Als deze 100 procent is, dan is de lucht verzadigd van vocht en dan ontstaat mist en condensvorming. Bij 0 procent bevat de lucht geen vocht. Als de lucht verwarmd wordt, bijvoorbeeld doordat de verwarming een graadje hoger wordt gezet, dan wordt de relatieve luchtvochtigheid lager. Als het afkoelt, zoals 's nachts buiten gebeurt, dan wordt deze hoger en is dat bijvoorbeeld de oorzaak van ochtendmist.

In Nederland kennen we, door het zeeklimaat, in huis grote verschillen in relatieve luchtvochtigheid (r.l.) tussen met name zomer en winter. De belangrijkste oorzaak is de verwarming: 's Zomers wordt er niet gestookt en staan de ramen veel open. Dan is de r.l. binnen hetzelfde als buiten, vaak rond de 80% of zelfs daarboven. 's Winters wordt de wat drogere koude buitenlucht (koude lucht bevat sowieso minder vocht) in huis verwarmd waardoor de r.l. flink daalt. In strenge vorstperiodes kan de r.l. binnen gemakkelijk teruglopen tot onder de 30 procent.

Op een hygrometer kun je aflezen wat aan de hand is. Het is voor iedere pianobezitter een onmisbaar instrument. Grote verschillen zijn niet goed voor onze piano. Waarom dat zo is komt aan bod in de vragen.

? Vraag: Waarom is constante luchtvochtigheid van belang?

Antwoord: Vezelachtige stoffen als vilt, leer en ook hout reageren op veranderingen in luchtvochtigheid. Het materiaal zal zwellen of krimpen al naar gelang vocht opgenomen wordt uit, of juist weer afgestaan wordt aan de omringende lucht. De zangbodem van een piano heeft een lichte welving. Als deze nu af- of toeneemt heeft dat invloed op de spanning van de snaren. Daardoor ontstemt de piano, maar ook de afregeling van het mechaniek kan veranderen of de klank van de hamerkoppen. Bij extreme wisselingen krijgen de diverse stroken zangbodemhout het zelfs zwaar te verduren. Voordat schade merk- en hoorbaar is zijn weliswaar vele jaren verstreken, maar voorkomen is beter dan genezen, zeker in het geval van een gave oude piano. Als de luchtvochtigheid constant is blijft de stemming beter staan en blijft de piano andere schade bespaard.

? Vraag: Hoe los je problemen met luchtvochtigheid op?

Antwoord: Problematisch zijn grote overgangen in lucht vochtigheid zoals boven aangegeven. De vraag is dus: Hoe voorkom ik dit? Om het ideaal (een volkomen constante situatie) te benaderen zijn er diverse mogelijkheden, afhankelijk van de ruimte waarin de piano staat. Enkele mogelijkheden:

1. In de piano of onder de vleugel

- In de winter potten met water in de piano of onder de vleugel zetten om de droogte van de winter te compenseren. Die potten moeten dan voor zien worden van een rol radiatorpapier die flink boven de pot uit steekt om op die manier verdampingsoppervlakte te creëren. Elke week bijvullen! Een hydroceel is een zwak, maar eenvoudiger alternatief. Een hydroceel verdampt veel minder snel water dan de pot met papier.

- In de zomer een verwarmingselement in de piano of onder de vleugel.

Hierdoor wordt de lucht verwarmd en dus droger. Heel belangrijk om d.m.v. een hygrometer in de piano te blijven controleren wat er gebeurt!

- De mooiste oplossing is een systeem in de piano dat zowel kan drogen als kan bevochtigen (bijvoorbeeld de Dampp-Chaser). Het is een relatief dure oplossing, maar wel de meest betrouwbare en tevens gebruiks- vriendelijke.

2. In de kamer

- In de winter een luchtbevochtiger in de kamer waar de piano staat. Wanneer deze aangesloten is op een hygrostaat, dan kan een constante relatieve luchtvochtigheid in de kamer bereikt worden. In hele grote ruimten is dit moeilijk. Ook wanneer het buiten erg koud is zal veel vocht condenseren op de koude ramen, of bij het openen van deur en raam naar buiten verdwijnen (warme lucht stroomt richting koude lucht) waardoor de relatieve luchtvochtigheid maar moeizaam te sturen is.

- In de zomer een ontvochtigingsapparaat (PW 4/2000) in de ruimte waar de piano staat. Voorwaarden hiervoor zijn dan de ruimte niet te groot is en dat er niet teveel gelucht wordt.

Let op: Het is makkelijker in een ruimte de vochtigheidsgraad omhoog te brengen dan vocht eraan te onttrekken. Aan de wat vochtige kant (60 procent, liever niet veel hoger met het oog op schimmel- en roestvorming) maar wel zo constant mogelijk is een prima conditie voor ons instrument. In alle gevallen geldt: Overleg met uw pianostemmer, die kan ter plaatse het beste beoordelen of er maatregelen nodig zijn en zo ja welke voor uw situatie de beste zijn.

Bron: Pianowereld, waarvan Henk Lansink mede-auteur is.

© Copyright Fever webdesign.nl. All Rights Reserved.